เทคนิค Heimlich Maneuver วิธีช่วยชีวิตเบื้องต้นในกรณีสำลักอาหาร

ภาวะสำลักอาหารเป็นเหตุการณ์ฉุกเฉินที่เกิดขึ้นได้กับทุกคน ไม่ว่าจะเป็นเด็ก ผู้ใหญ่ หรือผู้สูงอายุ โดยเฉพาะในช่วงที่กำลังรับประทานอาหาร หากไม่ได้รับการช่วยเหลืออย่างถูกต้องและทันเวลา อาจทำให้ผู้ประสบเหตุถึงแก่ชีวิตได้ หนึ่งในเทคนิคการปฐมพยาบาลที่มีประสิทธิภาพและได้รับการยอมรับทั่วโลกในการช่วยชีวิตผู้ที่มีภาวะสำลัก คือเทคนิค Heimlich Maneuver หรือที่รู้จักในภาษาไทยว่า วิธีปฐมพยาบาลแบบไฮมลิช

Heimlich Maneuver คืออะไร?

Heimlich Maneuver เป็นเทคนิคการช่วยชีวิตเบื้องต้นที่คิดค้นโดยแพทย์ชาวอเมริกันนามว่า ดร.เฮนรี ไฮมลิช (Dr. Henry Heimlich) ในปี ค.ศ. 1974 เพื่อใช้ช่วยเหลือผู้ที่มีสิ่งแปลกปลอมอุดกั้นทางเดินหายใจ เช่น อาหารติดคอ จนไม่สามารถหายใจได้ เทคนิคนี้มุ่งเน้นการใช้แรงดันจากช่องท้องเพื่อดันวัตถุที่อุดตันในหลอดลมออกมาอย่างรวดเร็ว

การปฐมพยาบาลแบบไฮมลิชสามารถใช้ได้กับผู้ใหญ่ เด็กโต และแม้แต่กับตนเอง หากไม่มีผู้อื่นช่วยเหลือ และถือเป็นทักษะสำคัญที่บุคคลทั่วไปควรเรียนรู้ไว้ เพราะอาจเป็นตัวแปรสำคัญในการรักษาชีวิตของคนใกล้ตัว

อาการของผู้ที่มีอาหารติดคอ

ก่อนที่จะใช้เทคนิค Heimlich Maneuver ผู้ช่วยเหลือควรสามารถระบุอาการของผู้ที่มีสิ่งแปลกปลอมอุดหลอดลมอย่างแม่นยำ ซึ่งมีลักษณะดังนี้:

• ไม่สามารถพูดหรือส่งเสียงได้

• จับคอของตนเองเป็นสัญญาณบ่งชี้ (Universal choking sign)

• หน้าแดงหรือน้ำตาไหลจากความพยายามในการไอ

• หายใจไม่ออก หายใจมีเสียงหวีด

• สีผิวเริ่มเปลี่ยนเป็นเขียวคล้ำ (cyanosis)

• หมดสติหากขาดออกซิเจนเป็นเวลานาน

วิธีปฏิบัติ Heimlich Maneuver สำหรับบุคคลทั่วไป

1. สังเกตอาการอย่างรวดเร็ว

หากพบว่าผู้ประสบเหตุมีอาการข้างต้น และไม่สามารถพูดหรือไอได้ ให้รีบดำเนินการช่วยเหลือทันที

2. ขอความยินยอม

หากผู้ประสบเหตุยังรู้สึกตัว ควรแจ้งให้ทราบว่า “ฉันจะช่วยคุณนะ” และได้รับการพยักหน้าหรือสัญญาณเห็นด้วยก่อนดำเนินการ

3. ขั้นตอนการทำ Heimlich Maneuver กับผู้ใหญ่หรือเด็กโต

1. ยืนด้านหลังผู้ประสบเหตุ ให้ผู้ประสบเหตุยืนตัวตรง

2. โอบแขนทั้งสองรอบเอว โดยให้มือข้างหนึ่งกำหมัดไว้ และวางตำแหน่งเหนือสะดือเล็กน้อย (ใต้ลิ้นปี่)

3. ใช้มืออีกข้างจับกำหมัดนั้นไว้แน่น

4. ออกแรงกระตุกขึ้น-เข้า อย่างรวดเร็วและแรงหลายครั้งจนวัตถุที่อุดตันหลุดออก

5. หากวัตถุยังไม่หลุด ให้ทำซ้ำจนกว่าจะสำเร็จ หรือจนผู้ช่วยเหลือทางการแพทย์มาถึง

4. กรณีทำ Heimlich Maneuver กับตัวเอง

1. กำหมัดและวางไว้บริเวณเหนือสะดือ ใต้ลิ้นปี่

2. ใช้มืออีกข้างจับและกดแรงๆ เข้าหาท้องตนเอง พร้อมดันขึ้น

3. หรือใช้ขอบโต๊ะ หรือเก้าอี้กดท้องแทนมือก็ได้

วิธีปฏิบัติ Heimlich Maneuver สำหรับผู้ที่หมดสติ

หากผู้ประสบเหตุหมดสติ:

1. เรียกชื่อเสียงดังเพื่อเช็กสติ

2. โทรเรียก 1669 เพื่อขอความช่วยเหลือ

3. วางผู้ประสบเหตุในท่านอนหงาย ตรวจสอบช่องปากว่ามีสิ่งอุดตันหรือไม่

4. เริ่มทำ CPR โดยเน้นการกดหน้าอก (Chest Compressions) โดยไม่เป่าปาก หากสงสัยว่ามีการอุดตัน

5. ตรวจสอบช่องปากเป็นระยะ และหากเห็นวัตถุที่หลุดออกมาให้รีบเอาออกทันที

อ่านเพิ่มเติม : การปฐมพยาบาลผู้หมดสติ หายใจไม่ออก

ข้อควรระวังในการทำ Heimlich Maneuver

• หลีกเลี่ยงการออกแรงกระแทกแรงเกินไปกับเด็กเล็กหรือผู้สูงอายุ เนื่องจากอาจทำให้กระดูกซี่โครงหัก

• ห้ามใช้วิธีนี้กับทารกอายุต่ำกว่า 1 ปี

• ไม่ควรดันบริเวณลิ้นปี่ตรงๆ เพราะอาจทำให้เกิดการบาดเจ็บภายในช่องท้อง

• หากไม่แน่ใจว่าผู้ประสบเหตุมีการอุดตันจริงหรือไม่ ควรประเมินอาการให้แน่ชัดก่อน

กรณีของทารกอายุต่ำกว่า 1 ปี

เทคนิค Heimlich Maneuver ไม่เหมาะสมกับทารก โดยให้ใช้วิธีดังนี้:

1. วางทารกคว่ำหน้าบนแขน โดยให้ศีรษะต่ำกว่าลำตัว

2. ตบกลางหลังระหว่างสะบัก 5 ครั้งด้วยฝ่ามือ

3. หากไม่ออก ให้พลิกทารกหงาย ใช้นิ้วกดหน้าอก 5 ครั้ง (ตำแหน่งกลางหน้าอก ใต้แนวหัวนม)

4. สลับกันไปจนกว่าวัตถุจะหลุด

ทำไมทุกคนควรเรียนรู้การช่วยเหลือผู้ที่มีอาหารติดคอ?

เหตุการณ์สำลักสามารถเกิดขึ้นได้โดยไม่คาดคิด เช่น ระหว่างมื้ออาหาร ขณะพูดคุย หรือแม้แต่กับเด็กเล็กที่เผลอกลืนสิ่งของเล่นลงไป การเรียนรู้การช่วยเหลือขั้นพื้นฐานเช่น Heimlich Maneuver จึงเป็นการเตรียมตัวที่มีคุณค่า ไม่เพียงเพื่อช่วยผู้อื่น แต่รวมถึงการช่วยตัวเองในยามจำเป็น

นอกจากนี้ ทักษะนี้ยังมีความสำคัญสำหรับผู้ที่ประกอบอาชีพบริการ เช่น พนักงานร้านอาหาร ครูพี่เลี้ยงเด็ก เจ้าหน้าที่โรงเรียน พนักงานออฟฟิศ รวมถึงนักเรียนที่อยู่ในวัยเรียนรู้และเผชิญกับเหตุการณ์เสี่ยงได้ตลอดเวลา

สรุป

เทคนิค Heimlich Maneuver ถือเป็นหนึ่งในวิธีการปฐมพยาบาลที่ทุกคนควรรู้ เพราะช่วยชีวิตผู้ที่กำลังสำลักได้อย่างมีประสิทธิภาพ โดยการใช้แรงดันจากช่องท้องเพื่อดันสิ่งแปลกปลอมออกจากหลอดลม ด้วยขั้นตอนที่เรียนรู้ได้ไม่ยาก เหมาะกับบุคคลทั่วไปที่ต้องการเตรียมความพร้อมรับมือสถานการณ์ฉุกเฉิน

อย่ารอให้เหตุการณ์ฉุกเฉินเกิดขึ้นก่อนถึงจะเรียนรู้!
หากคุณหรือองค์กรของคุณต้องการเสริมทักษะปฐมพยาบาลให้กับพนักงาน นักเรียน หรือบุคคลทั่วไป ทีมวิทยากรมืออาชีพของเราพร้อมจัดอบรม หลักสูตรการปฐมพยาบาล แบบ In-house ทั่วประเทศ 77 จังหวัด

📞 ติดต่อสอบถาม/จองอบรมได้ที่
โทร: (064) 958 7451 คุณแนน
เว็บไซต์: https://xn--h3ctbcqpcjd1a2f6cb.com/services-first-aid/

เพราะหนึ่งชีวิตมีค่ามากกว่าทุกอย่าง มาเรียนรู้วิธีปฐมพยาบาลอย่างถูกวิธีกับเรา แล้วคุณจะพร้อมช่วยชีวิตในยามที่คนรอบข้างต้องการคุณมากที่สุด!

แหล่งอ้างอิง

1. American Red Cross. (2023). First Aid/CPR/AED Participant’s Manual.

2. Heimlich, H. (1975). Heimlich’s Maneuvers: How to Save a Choking Victim. American Heart Journal.

3. Mayo Clinic. (2024). Choking first aid. Retrieved from https://www.mayoclinic.org

4. National Safety Council. (2024). First Aid and CPR Basics.

5. Thai Red Cross Society. (2565). คู่มือการปฐมพยาบาลเบื้องต้น. สภากาชาดไทย.