หมดสติ หายใจไม่ออก ภาวะฉุกเฉินที่คุณช่วยได้ หากรู้ขั้นตอน

ในชีวิตประจำวัน เราทุกคนอาจพบเจอเหตุการณ์ไม่คาดคิดได้ตลอดเวลา โดยเฉพาะสถานการณ์ฉุกเฉินที่เกี่ยวข้องกับชีวิตของผู้อื่น เช่น มีผู้หมดสติ หยุดหายใจ หรือหายใจติดขัด หากเราไม่รู้วิธีรับมืออย่างถูกต้อง อาจทำให้สถานการณ์เลวร้ายลงไปอีก ความรู้พื้นฐานเกี่ยวกับการปฐมพยาบาลเบื้องต้น โดยเฉพาะในกรณี “หมดสติ” และ “หายใจไม่ออก” จึงเป็นสิ่งจำเป็นที่ทุกคนควรเรียนรู้ไว้ เพราะการกระทำของเราภายในไม่กี่นาทีแรก อาจเป็นตัวชี้ชะตาชีวิตของผู้ประสบเหตุได้เลยทีเดียว

ภาวะหมดสติ คืออะไร?

ภาวะวูบหมดสติ (Syncope) คือภาวะที่บุคคลไม่สามารถตอบสนองต่อสิ่งเร้า ไม่รู้สึกตัว ไม่รู้ตำแหน่ง ไม่สามารถเคลื่อนไหวหรือตอบสนองต่อคำพูดหรือการสัมผัสได้ โดยมีสาเหตุหลากหลาย เช่น

การขาดออกซิเจนไปเลี้ยงสมอง
การได้รับกระทบกระเทือนทางศีรษะ
ภาวะน้ำตาลในเลือดต่ำ
โรคลมชัก
ภาวะหัวใจหยุดเต้นเฉียบพลัน

หากไม่ได้รับการช่วยเหลือทันที อาจส่งผลให้สมองขาดออกซิเจนและเกิดความเสียหายถาวร หรือเสียชีวิตได้ภายในไม่กี่นาที

สัญญาณเตือนก่อนหมดสติ มีอะไรบ้าง ❗

แม้บางกรณีจะหมดสติแบบเฉียบพลันโดยไม่มีสัญญาณเตือน แต่หลายครั้งร่างกายจะส่งสัญญาณให้เราสังเกตได้ ดังนี้

รู้สึกเวียนศีรษะ หน้ามืด
มองเห็นภาพเบลอหรือดำมืด
รู้สึกใจสั่น หัวใจเต้นเร็วหรือช้าเกินไป
เหงื่อออกมากกว่าปกติ ตัวเย็น ซีด
คลื่นไส้ อาเจียน
มีอาการกระตุกแบบชัก

หากพบว่าผู้ใดมีอาการเหล่านี้ ควรรีบให้ผู้ป่วยนอนราบ ยกขาสูง และประเมินอาการต่อเนื่องทันที

วิธีประเมินผู้ที่หมดสติ

หากผู้ป่วยหมดสติแล้ว ไม่หายใจหรือหายใจเฮือกๆ (agonal breathing) ซึ่งเป็นสัญญาณของ หัวใจหยุดเต้น ให้ทำตามขั้นตอนต่อไปนี้ทันที:

1. ตรวจสอบความปลอดภัยของพื้นที่
ก่อนเข้าไปช่วยเหลือ ควรตรวจสอบว่าไม่มีอันตราย เช่น ไฟรั่ว แก๊สรั่ว หรือรถยนต์เคลื่อนที่

2. ตรวจเช็กการตอบสนอง

- - ตบไหล่เบาๆ เรียกชื่อ หรือพูดเสียงดัง เช่น “คุณได้ยินไหม?”
  - ถ้าไม่ตอบสนอง ให้พิจารณาว่าผู้ป่วยอาจหมดสติจริง

3. ขอความช่วยเหลือ

- - ตะโกนเรียกให้คนช่วย
  - โทร 1669 แจ้งเจ้าหน้าที่ฉุกเฉิน บอกสถานที่ชัดเจน

4. ประเมินการหายใจ

- - เปิดทางเดินหายใจ โดยเงยหน้าผู้ป่วยและยกคางขึ้น (Head-tilt, Chin-lift)
  - ฟังเสียงหายใจ ดูหน้าอกว่าเคลื่อนไหวไหม ประเมินใน 10 วินาที

ถ้าไม่หายใจหรือหายใจเฮือกๆ ให้เริ่ม CPR ทันที

ขั้นตอน CPR เบื้องต้น (สำหรับผู้ใหญ่)

การปั๊มหัวใจ (Chest Compression):

วางส้นมือข้างหนึ่งบนกลางหน้าอก (ตรงกระดูกอก)
วางมืออีกข้างทับ และประสานนิ้ว
เหยียดแขนตรง กดลงลึกประมาณ 5-6 ซม. ด้วยความถี่ 100-120 ครั้ง/นาที
นับจังหวะปั๊ม: “หนึ่ง-สอง-สาม…” ไปเรื่อยๆ จนมีคนมาเปลี่ยนหรือจนทีมแพทย์มาถึง

ถ้าเคยเรียนการช่วยหายใจ (Rescue Breathing) และมีหน้ากากช่วยหายใจ สามารถผสานกับการเป่าลมหายใจเข้าปากผู้ป่วยได้ในอัตรา 30:2 (ปั๊มหัวใจ 30 ครั้ง เป่าปาก 2 ครั้ง)

ถ้ามีเครื่อง AED ต้องใช้ทันที

AED (เครื่องกระตุกหัวใจไฟฟ้าอัตโนมัติ) มักมีในสถานที่สาธารณะ เช่น ห้างสรรพสินค้า สถานีรถไฟฟ้า สนามบิน ฯลฯ

เปิดเครื่องตามคำแนะนำเสียงภาษาไทย
แปะแผ่นอิเล็กโทรดลงบนหน้าอกผู้ป่วยตามภาพที่เครื่องแสดง
ทำตามคำแนะนำของเครื่อง จนกว่าทีมแพทย์จะมาถึง

กรณีสำลักหรือหายใจติดขัดจากสิ่งแปลกปลอม (เช่น อาหาร)

หากผู้ป่วย ยังรู้สึกตัวแต่หายใจไม่ออกและมีท่าทีสำลัก ใช้เทคนิค Heimlich Maneuver:

ยืนอยู่ด้านหลังผู้ประสบเหตุ
วางมือข้างหนึ่งกำเป็นหมัดที่ใต้ลิ้นปี่
ใช้มืออีกข้างโอบรัดและดึงเข้าหาตัวแรง ๆ แบบฉับพลัน
ทำซ้ำจนสิ่งแปลกปลอมหลุด

หากผู้ป่วยหมดสติระหว่างทำ Heimlich ให้พานอนราบและเริ่ม CPR ทันที

วิธีการดูแลหลังจากผู้ป่วยฟื้นสติ

ให้ผู้ป่วยนอนตะแคง เพื่อป้องกันการสำลัก
ให้พักผ่อนเงียบ ๆ ห้ามลุกขึ้นทันที
ประเมินอาการต่อเนื่อง หากมีอาการทางระบบประสาท เช่น พูดไม่รู้เรื่อง อ่อนแรงซีกใดซีกหนึ่ง ควรส่งโรงพยาบาลทันที

ข้อควรระวัง

อย่าพยายามให้อาหาร น้ำ หรือยา ขณะผู้ป่วยยังไม่รู้สึกตัว
ห้ามเขย่าร่างผู้หมดสติแรง ๆ
ห้ามยกหรือเคลื่อนย้ายผู้ป่วยโดยไม่จำเป็น (ยกเว้นในกรณีอันตราย)
ห้ามเสียเวลาเกินควรในการรอดูอาการ ให้รีบโทร 1669 ทันที

สรุป

เหตุการณ์ที่มีผู้หมดสติหรือหยุดหายใจ ไม่ใช่สิ่งที่เกิดขึ้นเฉพาะในหนังหรือข่าว แต่สามารถเกิดขึ้นได้กับทุกคน ทุกที่ ทุกเวลา แม้เพียงไม่กี่นาทีแรกอาจดูสับสนและน่าตกใจ แต่หากเราเตรียมพร้อมด้วยความรู้เบื้องต้น รู้วิธีประเมิน รู้วิธีช่วยฟื้นคืนชีพ (CPR) และรู้ว่าเมื่อไรควรขอความช่วยเหลือ จะสามารถช่วยชีวิตคนคนหนึ่งไว้ได้

จำไว้ 3 ข้อหลัก:

ตรวจ – เช็กว่าผู้ป่วยหมดสติจริงไหม
โทร – โทร 1669 ขอความช่วยเหลือ
ปั๊ม – เริ่มทำ CPR ทันทีถ้าไม่หายใจ

ความรู้เรื่องปฐมพยาบาลไม่ใช่เรื่องไกลตัว แต่คือทักษะจำเป็นที่ทุกคนควรมีติดตัวไว้ตลอดชีวิต

สำหรับผู้ที่สนใจอบรมปฐมพยาบาลเบื้องต้น ไม่ว่าจะเป็น นักเรียน นักศึกษา พนักงานบริษัท พนักงานโรงงาน ที่ อบรมปฐมพยาบาล.com เราพร้อมบริการจัดอบรมปฐมพยาบาลเบื้อต้น แบบอินเฮ้าส์ โดยวิทยากรมืออาชีพ มาตราฐาน AHA พร้อมอุปกรณ์ในการฝึกครบจบในราคาเดียว สามารถอ่านรายละเอียดหลักสูตรเพิ่มเติมได้ที่

หลักสูตร : สมัครอบรมปฐมพยาบาลเบื้องต้น

ติดต่อสอบถาม : [email protected]

เอกสารอ้างอิง

สถาบันการแพทย์ฉุกเฉินแห่งชาติ. (2565). แนวทางการช่วยชีวิตขั้นพื้นฐานสำหรับประชาชน (CPR Guidelines).
American Heart Association (AHA). (2020). Basic Life Support (BLS) Guidelines for Lay Rescuers.
สมาคมแพทย์เวชปฏิบัติทั่วไป. (2564). คู่มือปฐมพยาบาลเบื้องต้น. กรุงเทพมหานคร: สถาบันการแพทย์ฉุกเฉินแห่งชาติ.
กรมควบคุมโรค กระทรวงสาธารณสุข. (2563). ภาวะฉุกเฉินและการดูแลเบื้องต้น.
Mayo Clinic. (2023). First aid for unconsciousness and choking. Available at: https://www.mayoclinic.org

บทความที่น่าสนใจ

จำไว้ 3 ข้อหลัก:

หลักสูตรอบรม

ช่องทางออนไลน์

บทความ